KAYSERİ İÇKALE RENOVASYON PROJESİ, TÜRKİYE, Kayseri, 2008
Kaleler zamanında ait olduğu şehrin varoluş simgeleriydi. Kentin en görkemli yapıları ve gücün göstergesi anıtlardı. Barınma korunma ve savunma amaçlı kullanılırlardı. Günümüze doğru zamanla kentin ve kentlinin ihtiyaçları değişti. Şehirler genişledi, barınma ortamları genişledi, şekli değişti, savunma stratejileri değişti ve kalelerden günümüze kadar korunarak ayakta kalanlar önemli tarihi yapılar olarak kentlerin kültürel miraslarını oluşturdular.
Kayseri kalesi de kayserinin önemli tarihi yapılarından biri olarak kent kültüründe önemli bir yere sahiptir. Bir çok medeniyete beşiklik yapmış tarihe ışık tutan bir mekândır. Bu sebeple alanın kültür sanat ortamı olarak tasarlanması; sahip olduğu görkemin ön plana çıkarılması, çevresi ile algılanan görünüşünün bozulmaması, gerek kale içinden gerekse kale dışından ihtişamının algılanması önemli ve göz önünde bulundurulması gereken ilkelerdir.
Mevcuttaysa kale zamanla yoğunlaşan kalabalıklaşan ve yapılaşmanın arttığı kent merkezi içinde, kentin yoğunluğu arasında kalarak özellikle kale içinin ticaret alanı haline dönüşmesiyle sahip olduğu görkemi zamanla yitirmiş kale algısını zayıflatmıştır.
Tasarımımızdaki ana hedef kale algısını güçlendirmek, tarihi mekânın her alamda kültür sanat ortamı olarak ihtişamını kazanmasını sağlamak, kale içini kültür sanat kalesi haline getirmektir.
Yapılaşma alternatifleri ve mekânsal etkileri
Zeminin üst kotunda yapılaşma
Bu yapılaşma türü kalenin iç mekân etkisini azaltarak görkemini zayıflatacak bir müdahaledir. (mevcut hali gibi)
Tümüyle alt kotta yapılaşma ve üst örtüyle kapama
Kale algısını yapı içinden tamamen yok eden kültür sanat ortamıyla kaleyi birbirinden soyutlayan bir müdahale olacaktır.
Kısmen yer altı kısmen yer üstünde yapılaşma
Fiziksel olarak üst kotlarda ağır formların oluşumuna sebep vereceğinden dolayı birinci alternatiften daha da az olsa kalenin iç mekân etkisini azaltacaktır ve kalenin algısını zayıflatacaktır. (Ürkek bir yaklaşım tarzı)
Alt kotlarda üstü açık yapılaşma
Bu alternatif ile en önemli kazanım kalenin iç mekân etkisinin vurgulanması ve kalenin bütün çıplaklığıyla algılanabilir hale gelmesidir. Bununla beraber mevcut kalenin eksi yönde gelişimi sağlanmış olmaktadır. Program öğeleri bir iç kale oluşumu biçiminde alt kotlara inmektedirler ve her an lobiler, islikler ve benzeri mekânlar kale atmosferini yasamaktadırlar.
Konsept
Kayseri Kalesi beşiklik yaptığı her uygarlık tarafından ihtiyaçlara yönelik olarak değişime uğramıştır, yeni ilaveler yapılmıştır. Bu bağlamda her dönemin ihtiyaçlarına mutlaka adapte edilmiş kolektif bir urundur. Bu su önemli soruyu ortaya koymaktadır. Bizim bu kültürel süreçte nasıl bir katkımız olabilir? Veya biz bu tarihi süreçte nasıl yer alacağız? Sadece mevcudu koruyarak, tarihin sergilendiği mekanlar olarak değerlendirmek onları giderek şehir hayatından koparıp uzaklaştıracaktır. Bu da korumaya çalıştığımız önemli kültürel değeri kendi ellerimizle yok etmek anlamına gelmez mi?
Bu yarışmanın açılış biçimi şehir hayatına doğrudan entegrasyonun gerekliliğini öngörüp desteklemektedir.
Kale (+) yöndeki gelişimini tamamlamış durumdadır. Bundan sonra (+) yönde yapılacak müdahaleler tarihi dokunun görsel, algısal, fiziksel bozulmalarına sebep olacaktır.
Bizim önerimiz Kayseri Kalesinin gelişimini (-) yönde devam ettirmektir. Böylelikle tarihi doku bütünüyle algılanabilir hale gelecektir ve korunacaktır. Tarihi süreç de devam ettirilmiş olacaktır. İçe doğru çökük yeni surlar ve burçlar ortaya çıkacaktır. Ve bu yeni kalede şehrin sanatsal ve kültürel değerleri geliştirileceklerdir, yeni nesillere aktarılacaklardır ve muhafaza edileceklerdir. Bu ayni zamanda inanılmaz etkili iç mekân etkisi oluşturacaktır. Dışarıdan şehrin katmanlaşarak yükselmesiyle ezilmiş durumda bulunan kale iç mekanda bütünüyle bu baskıdan kurtulmuş durumda kendi görkemine kavuşmuş olacaktır, ve hatta daha fazlasına.
Zamanında kenti ve kentliyi koruma amaçlı inşa edilen kale şimdi kentin en önemli mirası olan kültürünü korumak ve sergilemektir. Alan eksi kota inilerek tasarlanırken aynı zamanda kazılarak ortaya çıkarılmış arkeolojik tarihi bir sergi alanı gibi olacaktır.
Kale yapıldığı yıllarda zamanın karakteristik özelliğine bağlı olarak etrafında su hendeği de yapılmıştı. Bu bir nevi kaleyi korurken bir yandan da kale içine girişi belli noktalara yönlendiren ve kalenin görkemini vurgulayan bir unsur olmuştur. O zamanlarda etrafındaki doğanın yapısına göre aldığı şekil informaldi. Günümüzün kentsel dokusuna bakıldığında kale etrafındaki su yüzeyi çevresiyle uyumlu bir hal alarak geometrik bir form alması öngörülmüştür. Bu şekilde suyun yansıma özelliğinden yararlanarak kale surlarının ve burçların daha çok algılanması hedeflenmiştir.
Poternler
Kalelerin bir diğer özelliği ise poternlerdir. Kalelerin tehlike anındaki gizli kapılarıdır. Kale içindekileri hızla güvenli bir yere ulaştırmayı amaçlamanın yanı sıra, kalenin ve kale içindekilerin ihtiyaçlarının taşındığı bir tür servis yoludur. Bizim tasarımımızda da bu noktadan esinlenerek biri kültür sanat kalesine servis ihtiyacını sağlayan, diğeri mevcut kent meydanına açılıp günümüz katmanını kaleye bağlayan geçişler niteliğinde iki potern önerilmiştir.
Mimari Açıklama
Tasarlanan yeni kale 2 katmandan oluşmaktadır.
Mevcut zemine en yakın katman kültür ve sanat aktivitelerine yönelik egitim ve öğretimin verildiği gelecek nesile aktarıldığı mekanlar olarak tasarlanmıştır.
Bir alt katman ise bu bilgilerin arşivlendiği sergilendiği; kütüphane, sergi salonu, fuaye alanı, seminer salonları gibi mekanlar olarak tasarlanmıştır.
Alanın doğusundaki meydandan mekanın en alt katmanına iniş olarak tasarlanmış bir potern önerilmektedir ve bu potern aynı zamanda, zamanda yolculuk konseptinde, tarihsel süreci sergileyen bir müze niteliğine sahip olacaktır.
Alana yönelik analizler
Kale çevresindeki önemli birimler analizi
Kent merkezi kale dışında birçok tarihi esere de ev sahipliği yapmaktadır. Kale yakın çevresinde bulunan önemli alanlar analizde gösterilmiştir.
….analiz paftası 1
Alan Kullanım Analizi
Alan kayserinin merkezi bir noktasında olup alandaki yapılar büyük oranda ticarete ayrılmıştır. Kalenin mevcuttaki iç kısmı da yine ticari bir yapı olarak kullanılmaktadır. Kalenin merkezi bir noktada oluşu ve buranın kültür sanat ortamı olara tasarlanışı kentli için önemli ve kültürel bir buluşma noktası oluşturacaktır.
….analiz paftası 2
Tasarıma Anlatan Model Paftaları
“Kayseri, gece uykusunda, rüyasında Kale...”
“Güneş ile aydınlanan, sanat ile ısınan Kale...”
“Erciyes’in duvağı, Kale burçlarında...”
“Kale, yağmur ile beslenir, insanı sanat ile besler...”
(Müzeden görünüm)
“Fırtınaya dirençli, bilgi severi kucaklayıcı bedenler, burçlar...”
(Atölye, işliklerden görünüm)